İzafə - Yiyəlik hal və Sifətlərin işlənməsi

İzafə Fars dilində çox mühüm yer tutur. Belə ki, əgər Fars dilində yiyəlik-mənsubiyyət əlaqəsi (yiyəlik hal) və həmçinin sadə yanaşma əlaqəsi (sifət+isim) yaratmaq istəyirsinizsə, mütləq izafəyə müraciət etməli olacaqsınız.

Mənsubiyyətin ifadəsi

Azərbaycan dilində təqdim edəcəyimiz quruluşa ikinci və üçüncü növ təyini söz birləşmələri daxildir. Bu cür söz birləşmələrində iki tərəf olur. Bir tərəf sahib, digər tərəf isə onun sahib olduğu şeyi ifadə edir. Məsəl üçün, "Şagirdin gündəliyi" sözü birləşməsində "şagir" sahibdir, "gündəlik" isə onun sahib olduğu əşyasıdır. Burda bir şəxsin hansısa bir əşyanın sahib olması vacib deyil, əsas bir şeyin digər şeyə aid olmasıdır: "Dənizin sahili", "məktəb direktoru", "evin xanımı", "taleyin oyunları" və s.

İndi burda fikir veməli olduğumuz bir məsələ var, Azərbaycan dilində sahiblik bildirən söz birləşmənin birinci tərəfində, onun sahib olduğu şey isə ikinci tərəfində gəlir. Amma Fars dilində bu tərsinə olur, yəni mənsubluq bildirən birinci, sahib isə ikinci gəlir. Və Fars dilində bu iki tərəfi birləşdirən vasitə yoxdur, ən azı, yazıda yoxdur. Nümunələrə baxaq:

کتاب معلم	ketab e moəllem	müəllimin kitabı
دوست من	dust e mən	mənim dostum
ساحل دریا	sahel e dərya	dənizin sahili
اتاق خانه	otağ e xane	evin otağı
رنگ گل	rənq e qol	gülün rəngi
آخر ماه	axər e mah	ayın axırı
کتاب تو	ketab e to	sənin kitabın

Yuxarıda verilmiş nümunələrə nəzər salsaq görərik ki, izafənin yazıda heç bir əlaməti olmasa da oxunanda sözlərin arasına "e" əlavə olunur. Bundan əlavə, görmək olar ki, şəxs əvəzliklərinin də yiyəlik hal formaları (mənim, sənin, onun) mövcud deyil və onlar da izafənin tərkibinə daxil olaraq sahib mövqeyində çıxış edirlər.

Sifət-isim əlaqəsi

Fars dilində sifətlər də isimlərlə izafə vasitəsilə əlaqələnir və Azərbaycan dilindən fərqli olaraq əvvəl isim, sonra isə sifət gəlir:

درس جدید	dərs e cədid	yeni dərs
دخترزیبا	doxtər e ziba	gözəl qız
کتاب جالب	ketab e caleb	maraqlı kitab
مداد سبز من	medad e səbz e mən	mənim yaşıl qələmim

---

Lüğət

جدید	cədid	yeni
دختر	doxtər	qız
مداد	medad	karandaş
سبز	səbz	yaşıl
جالب	caleb	maraqlı
دریا	dərya	dəniz
ماه	mah	ay
خانه	xane	ev